VK, Essex, Harlow, verhoogd uitzicht van een vrouw die buiten in haar tuin aan het sporten is
Het herstellen van spiermassa en -kracht, fysiek uithoudingsvermogen, ademhalingsvermogen, mentale helderheid, emotioneel welzijn en dagelijkse energieniveaus zijn belangrijk voor zowel voormalige ziekenhuispatiënten als COVID-patiënten die langdurig ziek zijn geweest. Hieronder geven experts hun mening over wat herstel na COVID-19 inhoudt.
Uitgebreid herstelplan
De individuele herstelbehoeften variëren afhankelijk van de patiënt en het beloop van COVID-19. Belangrijke gezondheidsgebieden die vaak worden getroffen en aandacht vereisen, zijn onder andere:
- Kracht en mobiliteit. Ziekenhuisopname en een virusinfectie kunnen spierkracht en -massa aantasten. Immobiliteit door bedrust in het ziekenhuis of thuis kan geleidelijk worden teruggedraaid.
- Uithoudingsvermogen. Vermoeidheid is een groot probleem tijdens langdurige COVID, waardoor een zorgvuldige planning van de activiteiten vereist is.
- Ademhaling. De longeffecten van COVID-pneumonie kunnen aanhouden. Medische behandelingen plus ademhalingstherapie kunnen de ademhaling verbeteren.
- Functionele fitheid. Wanneer dagelijkse activiteiten, zoals het tillen van huishoudelijke voorwerpen, niet meer gemakkelijk worden uitgevoerd, kan de functie worden hersteld.
- Mentale helderheid/emotioneel evenwicht. Zogenaamde hersenmist maakt het moeilijk om te werken of te concentreren, en het effect is reëel, niet denkbeeldig. Een ernstige ziekte, langdurige ziekenhuisopname en aanhoudende gezondheidsproblemen zijn frustrerend. Ondersteuning door therapie helpt.
- Algemene gezondheid. De pandemie overschaduwde te vaak zaken als kankerzorg, tandartscontroles of routinematige screenings, maar ook algemene gezondheidsproblemen verdienen aandacht.
Kracht en mobiliteit
Wanneer het bewegingsapparaat een klap krijgt van COVID-19, heeft dat gevolgen voor het hele lichaam. "Spieren spelen een cruciale rol", zegt Suzette Pereira, onderzoeker spiergezondheid bij Abbott, een wereldwijd gezondheidszorgbedrijf. "Ze vormen ongeveer 40% van ons lichaamsgewicht en zijn een stofwisselingsorgaan dat andere organen en weefsels in het lichaam aanstuurt. Ze leveren voedingsstoffen aan cruciale organen tijdens ziekte, en te veel verliezen kan je gezondheid in gevaar brengen."
Helaas kunnen spierkracht en -functie bij COVID-19-patiënten, zonder bewuste focus op spiergezondheid, drastisch verslechteren. "Het is een vicieuze cirkel", zegt Brianne Mooney, fysiotherapeut bij het Hospital for Special Surgery in New York City. Ze legt uit dat gebrek aan beweging het spierverlies aanzienlijk verergert, terwijl bewegen onmogelijk kan lijken bij de energieverslindende ziekte. Om het nog erger te maken, leidt spieratrofie tot vermoeidheid, waardoor bewegen nog onwaarschijnlijker wordt.
Patiënten kunnen tot 30% van hun spiermassa verliezen in de eerste 10 dagen na opname op de intensive care, blijkt uit onderzoek. Patiënten die vanwege COVID-19 in het ziekenhuis worden opgenomen, blijven meestal minstens twee weken in het ziekenhuis, terwijl patiënten die op de intensive care worden opgenomen er ongeveer anderhalve maand verblijven, aldus dr. Sol M. Abreu-Sosa, specialist in fysiotherapie en revalidatie die met COVID-19-patiënten werkt in het Rush University Medical Center in Chicago.
Spierkracht behouden
Zelfs onder de beste omstandigheden is het voor mensen met sterke COVID-19-symptomen waarschijnlijk dat er spierverlies optreedt. Patiënten kunnen echter zelf de mate van spierverlies sterk beïnvloeden en in milde gevallen kunnen ze hun spieren mogelijk gezond houden, aldus Mooney, lid van het team dat de COVID-19-richtlijnen voor voeding en fysieke revalidatie van het Hospital for Special Surgery opstelde.
Deze strategieën kunnen helpen de spieren, kracht en algehele gezondheid te beschermen tijdens het herstel:
- Beweeg zoveel als je kunt.
- Voeg weerstand toe.
- Geef prioriteit aan voeding.
Beweeg zoals je kunt
"Hoe eerder je in actie komt, hoe beter", zegt Abreu-Sosa, die uitlegt dat de COVID-19-patiënten waarmee ze in het ziekenhuis werkt, vijf dagen per week drie uur fysiotherapie krijgen. "Hier in het ziekenhuis beginnen we al met oefeningen op de dag van opname, mits de vitale functies stabiel zijn. Zelfs bij patiënten die geïntubeerd zijn, werken we aan de passieve bewegingsuitslag, door hun armen en benen te heffen en hun spieren te positioneren."
Eenmaal thuis raadt Mooney aan om ongeveer elke 45 minuten op te staan en te bewegen. Wandelen, dagelijkse handelingen zoals douchen en aankleden, en gestructureerde oefeningen zoals fietsen en squats zijn goed voor je.
"Elke fysieke activiteit moet gebaseerd zijn op symptomen en het huidige functioneringsniveau", zegt ze, en legt uit dat het doel is om de spieren van het lichaam te activeren zonder de symptomen te verergeren. Vermoeidheid, kortademigheid en duizeligheid zijn allemaal redenen om te stoppen met sporten.
Voeg weerstand toe
Wanneer je beweging integreert in je herstelroutine, geef dan prioriteit aan weerstandsoefeningen die de grootste spiergroepen van je lichaam aanspreken, adviseert Mooney. Ze zegt dat drie trainingen van 15 minuten per week een goed startpunt zijn, en dat patiënten de frequentie en duur kunnen verhogen naarmate het herstel vordert.
Besteed extra aandacht aan de heupen en dijen, maar ook aan de rug en schouders. Deze spiergroepen verliezen namelijk het meeste kracht bij COVID-19-patiënten en hebben verstrekkende gevolgen voor het vermogen om te staan, te lopen en dagelijkse taken uit te voeren, aldus Abreu-Sosa.
Om het onderlichaam te versterken, kun je oefeningen proberen zoals squats, glute bridges en side steps. Voor het bovenlichaam kun je variaties op roeien en shoulder presses gebruiken. Je lichaamsgewicht, lichte dumbbells en weerstandsbanden zijn allemaal prima weerstandsmateriaal voor thuis, zegt Mooney.
Geef prioriteit aan voeding
"Eiwitten zijn nodig voor de opbouw, het herstel en het behoud van spieren, maar ook voor de productie van antilichamen en immuunsysteemcellen", zegt Pereira. Helaas is de eiwitinname bij COVID-19-patiënten vaak lager dan zou moeten. "Streef naar 25 tot 30 gram eiwit bij elke maaltijd, indien mogelijk door vlees, eieren en bonen te eten of een oraal voedingssupplement te gebruiken", adviseert ze.
Vitamine A, C, D en E en zink zijn essentieel voor het immuunsysteem, maar spelen ook een rol bij zowel spiergezondheid als energie, zegt Pereira. Ze raadt aan om melk, vette vis, fruit en groenten en andere planten zoals noten, zaden en bonen in je hersteldieet op te nemen. Als je moeite hebt met zelf koken, overweeg dan eens om gezonde maaltijdbezorgdiensten te proberen om een breed scala aan voedingsstoffen binnen te krijgen.
Uithoudingsvermogen
Doorzetten ondanks vermoeidheid en zwakte kan contraproductief zijn als je al lang COVID hebt. Respect hebben voor post-COVID-vermoeidheid is onderdeel van het herstelproces.
Overmatige vermoeidheid
Vermoeidheid is een van de belangrijkste symptomen waardoor patiënten fysiotherapie zoeken bij het Johns Hopkins Post-Acute COVID-19 Team, zegt Jennifer Zanni, cardiovasculair en longspecialist bij Johns Hopkins Rehabilitation at Timonium in Maryland. "Het is niet per se het type vermoeidheid dat je ziet bij iemand die net gedeconditioneerd is of die aanzienlijk spierkracht heeft verloren", zegt ze. "Het zijn gewoon symptomen die hun vermogen beperken om hun normale dagelijkse activiteiten uit te voeren – hun school- of werkactiviteiten."
Jezelf in de gaten houden
Iets te veel beweging kan onevenredige vermoeidheid veroorzaken bij mensen met post-COVID-malaise. "Onze behandeling moet heel individueel op de patiënt worden afgestemd, bijvoorbeeld als een patiënt zich meldt met wat wij 'post-exertionele malaise' noemen", zegt Zanni. Dat, legt ze uit, is wanneer iemand een fysieke activiteit uitvoert zoals sporten, of zelfs een mentale taak zoals lezen of computeren, en dit ervoor zorgt dat de vermoeidheid of andere symptomen in de komende 24 of 48 uur aanzienlijk verergeren.
"Als een patiënt dit soort symptomen heeft, moeten we heel voorzichtig zijn met hoe we beweging voorschrijven, want je kunt iemand juist verergeren", zegt Zanni. "Dus we kunnen gewoon werken aan het tempo en ervoor zorgen dat ze hun dagelijkse activiteiten volbrengen, door dingen op te delen in kleinere taken."
Wat vóór COVID-19 een kort, makkelijk uitstapje leek, kan een enorme stressfactor worden, zeggen patiënten. "Het kan iets kleins zijn, zoals een kilometer lopen en de komende twee dagen niet uit bed kunnen komen – dus dat staat in geen verhouding tot de activiteit", zegt Zanni. "Maar het is gewoon zo dat hun beschikbare energie erg beperkt is en als ze daar bovenuit stijgen, duurt het lang om te herstellen."
Net als met geld, besteed je kostbare energie verstandig. Door te leren je tempo te bepalen, voorkom je misschien dat je volledig uitgeput raakt.
Ademhaling
Ademhalingscomplicaties zoals longontsteking kunnen ademhalingsproblemen op lange termijn veroorzaken. Bovendien merkt Abreu-Sosa op dat artsen bij de behandeling van COVID-19 soms steroïden gebruiken bij patiënten, evenals verlammingsmiddelen en zenuwblokkades bij patiënten die beademing nodig hebben. Dit alles kan spierafbraak en spierzwakte versnellen. Bij COVID-19-patiënten heeft deze verslechtering zelfs betrekking op de ademhalingsspieren die de in- en uitademing regelen.
Ademhalingsoefeningen zijn een standaard onderdeel van herstel. Een patiëntenboekje, opgesteld door Zanni en collega's aan het begin van de pandemie, beschrijft de fasen van bewegingsherstel. "Adem diep" is de boodschap wat betreft ademhaling. Diep ademhalen herstelt de longfunctie door het middenrif te gebruiken, aldus het boekje, en stimuleert een herstel- en ontspanningsmodus in het zenuwstelsel.
- Beginfase. Oefen diepe ademhaling op je rug en buik. Neuriën of zingen is ook een onderdeel van de diepe ademhaling.
- Opbouwfase. Gebruik, zittend en staand, bewust diepe ademhaling terwijl je je handen rond je buik plaatst.
- Zijnfase. Haal diep adem tijdens het staan en tijdens alle activiteiten.
Aerobische training, zoals sessies op een loopband of hometrainer, is onderdeel van een uitgebreide aanpak om het ademhalingsvermogen, de algehele conditie en het uithoudingsvermogen te verbeteren.
Naarmate de pandemie voortduurde, werd het duidelijk dat aanhoudende longproblemen de plannen voor herstel op de lange termijn kunnen compliceren. "Ik heb een aantal patiënten met aanhoudende longproblemen, simpelweg omdat COVID schade aan hun longen heeft veroorzaakt", zegt Zanni. "Dat kan heel langzaam oplossen of in sommige gevallen permanent zijn. Sommige patiënten hebben een tijdje zuurstof nodig. Het hangt er gewoon van af hoe ernstig hun ziekte was en hoe goed ze hersteld zijn."
Revalidatie van een patiënt met een aangetaste longfunctie vereist een multidisciplinaire aanpak. "We werken vanuit medisch oogpunt samen met de artsen om hun longfunctie te optimaliseren", zegt Zanni. Dat kan bijvoorbeeld betekenen, zegt ze, dat patiënten inhalatiemedicatie gebruiken om te kunnen bewegen. "We bewegen ook op manieren die ze kunnen verdragen. Dus als iemand meer last heeft van kortademigheid, kunnen we beginnen met meer bewegen met lage-intensiteit intervaltraining, wat betekent dat we korte periodes van bewegen met weinig rustpauzes."
Functionele fitness
Het uitvoeren van alledaagse taken die je vroeger als vanzelfsprekend beschouwde, zoals de trap af lopen of huishoudelijke voorwerpen tillen, hoort bij functionele fitness. Net als de energie en het vermogen om je werk te doen.
Voor veel werknemers zijn de traditionele verwachtingen om urenlang intensief te werken niet langer realistisch, nu ze nog steeds herstellen van COVID-19.
Na de eerste aanval van COVID-19 kan de terugkeer naar het werk verrassend moeilijk zijn. "Voor veel mensen is werk een uitdaging", zegt Zanni. "Zelfs achter een computer zitten is misschien niet fysiek belastend, maar het kan cognitief belastend zijn, wat soms net zoveel vermoeidheid kan veroorzaken."
Functionele training stelt mensen in staat om weer zinvolle activiteiten in hun leven te ondernemen, niet alleen door kracht op te bouwen, maar ook door hun lichaam efficiënter te gebruiken. Het aanleren van de juiste bewegingspatronen en het versterken van belangrijke spiergroepen kan helpen om evenwicht, behendigheid, coördinatie, houding en kracht te herstellen, zodat ze kunnen deelnemen aan familiebijeenkomsten, buitenactiviteiten zoals wandelen of werkroutines zoals zitten en werken achter de computer.
Het kan echter voor sommige werknemers onmogelijk zijn om hun normale werk weer op te pakken. "Sommige mensen kunnen helemaal niet werken vanwege hun klachten", zegt ze. "Sommige mensen moeten hun werkschema aanpassen of thuiswerken. Sommige mensen kunnen niet stoppen met werken – ze werken wel, maar verbruiken bijna elke dag hun beschikbare energie, wat een lastig scenario is." Dat kan een uitdaging zijn voor veel mensen die niet de luxe hebben om niet te werken of in ieder geval geen pauze te nemen wanneer ze die nodig hebben, merkt ze op.
Sommige zorgverleners voor langdurige COVID-19 kunnen de werkgevers van patiënten voorlichten, bijvoorbeeld door brieven te sturen om hen te informeren over langdurige COVID-19. Zo kunnen zij de mogelijke gevolgen voor de gezondheid beter begrijpen en indien nodig beter tegemoetkomen.
Mentaal/emotioneel evenwicht
Een veelzijdig team van zorgverleners zorgt ervoor dat uw herstelplan individueel, uitgebreid en holistisch is, met aandacht voor zowel fysieke als mentale gezondheid. Als onderdeel daarvan, merkt Zanni op, worden veel patiënten die in de Hopkins PACT-kliniek worden gezien, gescreend op psychologische en cognitieve problemen.
Een voordeel van revalidatie is dat patiënten de kans krijgen om te beseffen dat ze niet alleen zijn. Anders kan het ontmoedigend zijn als werkgevers, vrienden of zelfs familieleden zich afvragen of je echt nog steeds zwak, moe of mentaal of emotioneel in de problemen zit, terwijl je weet dat dat echt zo is. Onderdeel van langdurige COVID-revalidatie is het ontvangen van steun en vertrouwen.
"Veel van mijn patiënten zeggen dat het waarschijnlijk al heel wat is als iemand bevestigt wat ze ervaren", zegt Zanni. "Want veel symptomen zijn wat mensen je vertellen en niet wat een laboratoriumtest aantoont."
Zanni en collega's zien patiënten zowel poliklinisch in de kliniek als via telezorg, wat de toegang kan vergemakkelijken. Steeds meer medische centra bieden post-COVID-programma's aan voor mensen met aanhoudende problemen. Uw huisarts kan mogelijk een programma in uw regio aanbevelen, of u kunt contact opnemen met lokale medische centra.
Algemene gezondheid
Het is belangrijk om in gedachten te houden dat een nieuw gezondheidsprobleem of symptoom ook door iets anders dan COVID-19 kan worden veroorzaakt. Multidisciplinaire communicatie is cruciaal wanneer patiënten worden beoordeeld op langdurige COVID-revalidatie, zegt Zanni.
Bij fysieke of cognitieve veranderingen, functionele problemen of vermoeidheidsverschijnselen moeten artsen alle mogelijkheden buiten COVID uitsluiten. Zoals altijd kunnen hart-, endocriene, oncologische of andere longaandoeningen een veelvoud aan overlappende symptomen veroorzaken. Dit alles wijst op een goede toegang tot medische zorg, zegt Zanni, en de noodzaak van een grondige evaluatie in plaats van alleen maar te zeggen: dit is allemaal long COVID.
Plaatsingstijd: 30 juni 2022